Democratie en mensenrechten

Democratie betekent letterlijk "heerschappij van het volk" en komt in de praktijk neer op een zekere mate van medezeggenschap van iedere individuele kiezer over het beleid in een bepaalde gemeenschap. Democratie als principe bergt een paradox in zich, omdat het consequent doorgetrokken in de praktijk kan leiden tot het instellen van een dictatuur langs democratische weg. In dat geval zou de democratische orde zichzelf opheffen, wat in strijd is met democratie als politiek beginsel. Het democratische spectrum moet dus beperkt worden tot politieke keuzes die op zichzelf niet kunnen leiden tot de opheffing van de democratie zelf. Democratie impliceert zo het buiten spel zetten van anti-democratische partijen of personen.
Een volgende inperking van democratie heeft betrekking op het terugdringen van het kiesrecht van bepaalde groeperingen die in staat mogen worden geacht tot weloverwogen keuzes. Democratie is in die zin bijvoorbeeld onverenigbaar met partijprogramma's die voor het afschaffen van het kiesrecht van etnische minderheden of vrouwen zijn.
Er zijn echter ook meerderheidskeuzes denkbaar die wel verenigbaar zijn met een principe van democratie, maar die in het licht van mensenrechten toch leiden tot misstanden. Als je democratie zo opvat dat de meerderheid het voor het zeggen heeft binnen een staat, is het voorstelbaar dat de meerderheid weliswaar het kiesrecht van een bepaalde minderheid erkent, maar er tegelijk toch voor ijvert die minderheid zoveel mogelijk te benadelen in andere opzichten. De minderheid kan hier onder lijden, maar zolang zij tegen dit beleid kan stemmen tijdens verkiezingen, is er geen sprake van een ondemocratische situatie.
Dit geeft aan dat democratische verhoudingen nog geen garantie hoeven te zijn voor rechtvaardigheid of menselijkheid, zodat een barbaarse democratie denkbaar is. Een humane democratie die hier rekening mee houdt zal dan ook bepaalde democratische keuzes als ontoelaatbaar moeten bestempelen.

Kiesrecht en andere rechten
Wanneer democratie in alle opzichten als het hoogste goed wordt gezien, stelt men mensenrechten - met uitzondering van het kiesrecht - in feite ter discussie. Het zou niet gaan om normen waarvoor een democratie hoe dan ook moet buigen, maar de wenselijkheid van concrete mensenrechten of zelfs van mensenrechten in het algemeen - nogmaals, met uitzondering van het kiesrecht - zou periodiek getoetst moeten worden aan de wil van de meerderheid. Het afschaffen van de doodstraf, een leefbare sociale zekerheid of basale waardigheid voor asielzoekers kan zo bijvoorbeeld 'gecorrigeerd' worden door een meerderheidsbeslissing.
Het is waarschijnlijk dat we hier een fundamenteel verschil tussen 'sociale' en andere democratische stromingen op het spoor komen. De laatste zouden in dat geval de wil van de meerderheid boven de mensenrechten stellen, terwijl voor de eerste de mensenrechten (als totaalpakket) altijd voorrang zouden genieten, zelfs als dat in bepaalde gevallen de democratie zou inperken.
Ook bij een libertair linkse politiek is overigens nog alle ruimte voor democratie en individuele vrijheid, maar dan wel binnen een algemeen moreel kader van respect voor basale mensenrechten en 'zelfs' grondrechten van dieren.
Het verschil zit hem in de verhouding tussen democratie en andere fundamentele rechten. Wordt kiesrecht gezien als het belangrijkse mensenrecht dat nooit mag worden aangetast, of wordt het beschouwd als slechts een van de vele mensenrechten waardoor het in sommige gevallen ondergeschikt kan zijn aan nog belangrijkere, essentielere rechten?

Terugdringen van barbarij
Een verbod op verkiezingsdeelname door anti-democratische partijen volgt mijns inziens zoals gezegd uit het serieus nemen van het principe van democratie, als waarborg voor de instandhouding van een democratische orde. Indien je niet alleen oog hebt voor kiesrecht maar ook voor andere mensenrechten en dierenrechten, dan ligt het voor de hand dat ook bewegingen die dergelijke rechten ter discussie willen stellen of zelfs actief bestrijden (ten gunste van de belangen van de meerderheid), op den duur uitgesloten worden van het democratisch bestel. Niet alles is immers moreel geoorloofd, ook niet als een meerderheid er geen moeite mee heeft. Dit is zelfs de essentie van de gedachte van grondrechten.