Humanisme staat haaks op etnocentrisch relativisme

In de hoogtijdagen van Professor Pim heb ik me er al over verbaasd. Nog niet eens zozeer over de bewering dat 'de Nederlandse cultuur' gekenmerkt wordt door joods-christelijke en ruimer humanistische normen en waarden en dat nieuwkomers die waarden moesten overnemen als onderdeel van hun inburgering. Maar vooral over de regelmatig daaraan toegevoegde stelling dat andere culturen er desnoods andere waarden op na mogen houden, maar dat we hier in Nederland nu eenmaal deze normen en waarden hanteren. Het gaat hier om een hoogst merkwaardige en onwerkbare mix van humanisme en nationalisme. De humanistische waarden moeten in werkelijkheid natuurlijk niet overgenomen worden omdat ze nu eenmaal horen bij de Nederlandse cultuur, maar omdat het intrinsiek de moeite waard is om ze aan te hangen. Dat we daar in Nederland een redelijke consensus over hebben bereikt is verheugend, maar dat hoort op zich niet de basis te vormen van onze waardering ervan. Bovendien schort het vaak aan de consequente praktisering van humanistische waarden, zeker onder uitgesproken aanhangers ervan aan de rechterkant van het politieke spectrum.

Humanisme verdraagt zich in het algemeen niet met het etnocentrische relativisme waarbij ieder volk (in morele en sociale zin) vooral aan zijn eigen levensstijl moet vasthouden. Humanistische waarden zijn namelijk universele waarden, er zit inherent een pretentie aan vast dat ze dienen te gelden voor alle mensen, ongeacht hun afkomst of culturele achtergronden.
Dit betekent ook dat het absurd is om voor de eigen samenleving humanistische criteria te huldigen en vervolgens te doen alsof die criteria niet van belang zijn als het om andere samenlevingen gaat. Zodat je bijvoorbeeld niet hoeft te intervenieren bij bloedige oorlogen en je je uberhaupt niet betrokken hoeft te voelen bij wat er elders in de wereld gebeurt. Of zodat je het (vermeende) ontbreken van een humanistisch bewustzijn bij buitenlanders kunt misbruiken als argument om hen zelf te ontdoen van hun menselijke waardigheid.


Titus Rivas