Uitingen van verontwaardiging
Woede is geen aangename emotie en als men woede niet in toom houdt kan dat tot nare dingen leiden.
Er is echter ook nog zoiets als terechte verontwaardiging, namelijk wanneer er sprake is van een reactie op onrecht. (Er zijn wel lovenswaardige alternatieven voor verontwaardiging in zo'n geval, zoals gelijkmoedig gebrachte boodschappen gekoppeld aan een enorme mate van zelfbeheersing als gevolg van mindfulness of meditatie, maar het gaat nogal ver om er standaard van uit te gaan dat 'doorsnee' mensen zich die mate van zelfbeheersing eigen moeten hebben gemaakt.)
Hoewel het ook in het geval van terechte verontwaardiging de bedoeling is om je zoveel mogelijk te beheersen en bijvoorbeeld zeker niet over te gaan tot fysiek geweld, lijken sommigen verontwaardiging zelf per definitie als een moreel probleem te beschouwen. Zij kijken dan niet primair naar de achtergronden van iemands verontwaardiging, maar beschouwen bijvoorbeeld schelden of zelfs maar klagen als ongeoorloofd. Het zou de 'harmonie' verstoren, de rust in de groep (in het klein of in het groot) zou er door worden aangetast, en daarom zou men iemand die openlijk zijn beklag doet eigenlijk altijd buiten spel moeten zetten, in deze visie.
Er zitten volgens mij twee in feite nogal enge vooronderstellingen onder deze opvatting over uitingen van verontwaardiging:
(1) Uitingen van verontwaardiging, zoals het uiten van verwijten, vloeken of schelden, zijn per definitie lelijk. In het Nederlands kennen we zelfs de uitdrukking "lelijk doen" in deze context. Daarom hoeven we niet meer te kijken naar de achtergronden van zulke uitingen; er is niet zoiets als terechte verontwaardiging (dat is een contradictio in terminis zelfs). De persoon in kwestie zit altijd fout.
(2) Harmonie binnen een groep of maatschappij is het hoogste goed. Individuen kunnen alleen gelukkig zijn binnen een groep, dus moeten ze zich aanpassen aan die groep, ook als dat ten koste gaat van belangrijke belangen. Zodra iemand protesteert tegen de manier waarop hij of zij behandeld wordt, hoe terecht ook, dient die persoon berispt of bestraft te worden en als men ermee doorgaat zelfs uit de groep verbannen te worden.
Mijn antwoord op deze vooronderstellingen luidt:
(1) Uitingen van verontwaardiging kunnen te ver gaan, bijvoorbeeld als ze iemand fysiek in gevaar brengen, maar in ieder geval ook begrijpelijk zijn. Puur het feit dat ze lelijk zijn maakt nog niet dat ze onterecht of disproportioneel zijn. Het is dus altijd zaak om de achtergronden te onderzoeken. Soms is de verontwaardiging onterecht (bijvoorbeeld wanneer de persoon in kwestie een grote egoïst of erg intolerant is en geen rekening wenst te houden met anderen), maar soms hebben we werkelijk te maken met terechte verontwaardiging.
(2) Harmonie binnen een groep is prettig, maar dan moet het ook wel echte harmonie zijn, en geen schijnharmonie waarbij men individuen onderdrukt en hun het zwijgen oplegt. De groep is er immers primair voor de individuen en niet andersom. Een groep die individuen onrechtvaardig behandelt moet worden hervormd of zelfs opgeheven.
In dit verband zie je overigens ook twee totaal verschillende invullingen van het begrip 'respect':
(a) Mensen die uitingen van verontwaardiging altijd als ongeoorloofd beschouwen, zien ze als inherent strijdig met respect voor de ander. Zulke uitingen zouden bewijzen dat de persoon in kwestie de ander niet als gelijkwaardig ziet (men zou zichzelf per definitie boven de ander stellen, alsof de uitingen niet kunnen voortkomen uit terechte verontwaardiging maar altijd een gevolg zijn van arrogantie en neerkijken op anderen) en alleen de eigen belangen meeweegt/alleen maar aan zichzelf denkt.
(b) Mensen die, zoals ikzelf, een concept van terechte verontwaardiging hanteren, zien uitingen van terechte verontwaardiging vooral als een reactie op een gebrek aan respect voor de verontwaardigde partij (en/of voor anderen wier belangen hij of zij verdedigt) en een poging de ander ertoe te brengen het respect te herstellen.
Het zou hoe dan ook goed zijn als uitingen van verontwaardiging in het algemeen serieuzer werden genomen zonder dat men meteen in de reflex schiet ze als het eigenlijke probleem te beschouwen.
Titus Rivas
Zie ook:
- Keiharde aanpak van agressieve clienten
- Respect als uiting van sociale status of individuele waardigheid
Hoewel het ook in het geval van terechte verontwaardiging de bedoeling is om je zoveel mogelijk te beheersen en bijvoorbeeld zeker niet over te gaan tot fysiek geweld, lijken sommigen verontwaardiging zelf per definitie als een moreel probleem te beschouwen. Zij kijken dan niet primair naar de achtergronden van iemands verontwaardiging, maar beschouwen bijvoorbeeld schelden of zelfs maar klagen als ongeoorloofd. Het zou de 'harmonie' verstoren, de rust in de groep (in het klein of in het groot) zou er door worden aangetast, en daarom zou men iemand die openlijk zijn beklag doet eigenlijk altijd buiten spel moeten zetten, in deze visie.
Er zitten volgens mij twee in feite nogal enge vooronderstellingen onder deze opvatting over uitingen van verontwaardiging:
(1) Uitingen van verontwaardiging, zoals het uiten van verwijten, vloeken of schelden, zijn per definitie lelijk. In het Nederlands kennen we zelfs de uitdrukking "lelijk doen" in deze context. Daarom hoeven we niet meer te kijken naar de achtergronden van zulke uitingen; er is niet zoiets als terechte verontwaardiging (dat is een contradictio in terminis zelfs). De persoon in kwestie zit altijd fout.
(2) Harmonie binnen een groep of maatschappij is het hoogste goed. Individuen kunnen alleen gelukkig zijn binnen een groep, dus moeten ze zich aanpassen aan die groep, ook als dat ten koste gaat van belangrijke belangen. Zodra iemand protesteert tegen de manier waarop hij of zij behandeld wordt, hoe terecht ook, dient die persoon berispt of bestraft te worden en als men ermee doorgaat zelfs uit de groep verbannen te worden.
Mijn antwoord op deze vooronderstellingen luidt:
(1) Uitingen van verontwaardiging kunnen te ver gaan, bijvoorbeeld als ze iemand fysiek in gevaar brengen, maar in ieder geval ook begrijpelijk zijn. Puur het feit dat ze lelijk zijn maakt nog niet dat ze onterecht of disproportioneel zijn. Het is dus altijd zaak om de achtergronden te onderzoeken. Soms is de verontwaardiging onterecht (bijvoorbeeld wanneer de persoon in kwestie een grote egoïst of erg intolerant is en geen rekening wenst te houden met anderen), maar soms hebben we werkelijk te maken met terechte verontwaardiging.
(2) Harmonie binnen een groep is prettig, maar dan moet het ook wel echte harmonie zijn, en geen schijnharmonie waarbij men individuen onderdrukt en hun het zwijgen oplegt. De groep is er immers primair voor de individuen en niet andersom. Een groep die individuen onrechtvaardig behandelt moet worden hervormd of zelfs opgeheven.
In dit verband zie je overigens ook twee totaal verschillende invullingen van het begrip 'respect':
(a) Mensen die uitingen van verontwaardiging altijd als ongeoorloofd beschouwen, zien ze als inherent strijdig met respect voor de ander. Zulke uitingen zouden bewijzen dat de persoon in kwestie de ander niet als gelijkwaardig ziet (men zou zichzelf per definitie boven de ander stellen, alsof de uitingen niet kunnen voortkomen uit terechte verontwaardiging maar altijd een gevolg zijn van arrogantie en neerkijken op anderen) en alleen de eigen belangen meeweegt/alleen maar aan zichzelf denkt.
(b) Mensen die, zoals ikzelf, een concept van terechte verontwaardiging hanteren, zien uitingen van terechte verontwaardiging vooral als een reactie op een gebrek aan respect voor de verontwaardigde partij (en/of voor anderen wier belangen hij of zij verdedigt) en een poging de ander ertoe te brengen het respect te herstellen.
Het zou hoe dan ook goed zijn als uitingen van verontwaardiging in het algemeen serieuzer werden genomen zonder dat men meteen in de reflex schiet ze als het eigenlijke probleem te beschouwen.
Titus Rivas
Zie ook:
- Keiharde aanpak van agressieve clienten
- Respect als uiting van sociale status of individuele waardigheid
posted by T. Rivas | 3:11 AM
|
0 comments
