Gezellig samen eten... zonder vlees

Ik word de laatste tijd nog wel eens uitgenodigd voor een feestelijk etentje in een restaurant. Mensen die me daarop vergasten, weten doorgaans wel dat ik al meer dan 20 jaar overtuigd veganist ben. Dit weerhoudt hun er echter lang niet altijd van om een bijzonder vleesgerecht te bestellen in mijn bijzijn. Kennelijk verhoogt dat in zo'n geval de feestvreugde voor de persoon in kwestie, maar mij vergaat tegelijkertijd elke eetlust.
Voor mij staat het onnodig eten van vlees, voor het genoegen, gelijk aan medeplichtigheid aan moord. Degene die een stuk van een dieren- (of vissen)lijk bestelt heeft het dier natuurlijk niet zelf gedood, maar stemt wel in met het doden ervan voor culinair genot.
Het wordt nog bizarder als de persoon die me uitgenodigd heeft het nodig vindt om vlees van extra jonge dieren te bestellen, zoals lammeren. Dit is in mijn ogen zo evident fout dat zelfs iemand zonder veel ethisch besef het nog zou moeten kunnen inzien.
Gezellig eten, en al helemaal feestelijk ontbijten, lunchen of dineren betekent voor mij nu eenmaal eten zonder dat dieren daar de dupe van worden.
Echte vrienden hoeven deze visie niet meteen over te nemen, maar het is ondenkbaar dat ze er geen respect voor op kunnen brengen.

Boer zoekt vrouw: onkritisch en alomtegenwoordig

Het programma Boer zoekt vrouw lijkt op dit moment één van de meest populaire human interest-series op de Nederlandse televisie. Het concept staat mij persoonlijk eerlijk gezegd nauwelijks aan, maar daar gaat het me hier niet om. Erger vind ik het dat de KRO kennelijk nog meer scoort met zo'n programma dan met het veel betere en interessantere Wonderen bestaan, dat overigens wordt gepresenteerd door Yvon Jaspers, dezelfde presentatrice als van Boer zoekt vrouw.
Maar het ergst vind ik toch dat het boerenleven wordt geromantiseerd terwijl het wanneer het veeteelt betreft gelijk staat aan de exploitatie van dieren. Kritiekloos passeren zo bijvoorbeeld beelden van koeien met oormerken. Het gaat misschien niet in de meeste gevallen om bio-industrie (ik heb het programma maar zelden uitgekeken, zodat ik niet weet hoe de verhouding ligt), maar wel vaak om veeteelt. Dat veeteelt intrinsiek problematisch is vanuit een moreel oogpunt van dierenrechten, blijft zo volledig onderbelicht. Het werkt misschien zelfs desensitiserend: beelden van per definitie uitgebuite landbouwhuisdieren worden gekoppeld aan gevoelens van romantiek en meeleven met iemands persoonlijke geluk.
Vanavond werd me weer eens duidelijk hoe alomtegenwoordig het programma is. Het vormde de aanleiding van een (uiteraard positieve) special over boeren van Kruispunt, dat nota bene een officieel aangekondigd programma over bijna-doodervaringen naar aanleiding van het boek van Pim van Lommel zonder waarschuwing vooraf verving.

Je ogen sluiten voor onrecht jegens dieren

Dieren worden massaal en systematisch gebruikt voor menselijke doeleinden. Veel betrokkenen sluiten daar hun ogen voor. Dat is prettiger omdat je zo je eigen verantwoordelijkheid niet onder ogen hoeft te zien, maar ook omdat het grootschalige onrecht zo buiten beeld blijft en je daardoor behoed wordt voor het nare besef dat de maatschappij (in ieder geval) op dit punt fundamenteel onrechtvaardig in elkaar steekt.
Het moreel niet te verantwoorden diergebruik komt voort uit het zogeheten speciesisme, dat wil zeggen discriminatie op basis van diersoort. Ondanks de vele psychologische overeenkomsten tussen mensen en dieren, stellen speciesisten dat dieren geen rechten (horen te) hebben.

Doordat onrechtvaardig diergebruik zo 'normaal' is in onze maatschappij, kan de verdringing op dit punt zelfs voorkomen bij mensen die het speciesisme expliciet afwijzen. Zo kan men zichzelf bijvoorbeeld wijs maken dat het niet zo erg is als een dier uit de biologische veeteelt dat een redelijk prettig leven heeft geleid uiteindelijk geslacht wordt.

Gereduceerd tot middel

Het is 2 januari 2008 nu ik dit schrijf en de kerstdagen liggen al weer meer dan een week achter me. Als veganist probeer ik me al jaren grotendeels af te sluiten voor het besef dat Kerstmis niet alleen een feest van licht is, maar ook een grote moordpartij ten koste van dieren. Wrang genoeg wordt er met de kerst nog wel eens een staakt-het-vuren onder strijdende partijen in acht genomen, maar dieren moeten er hoe dan ook nog massaler aan geloven dan gewoonlijk. Zelfs in het ontroerende sprookje van Hans Christiaan Andersen 'Het meisje met de zwavelstokjes', waarin onder meer de volgende passage voorkomt:

Ze stak er nog een aan. Het brandde, het gaf licht en waar het schijnsel op de muur viel, werd die doorzichtig, net als een sluier. Ze keek zo de kamer in, waar de tafel gedekt was met een spierwit tafelkleed, met het fijnste porselein. De gebraden gans, gevuld met pruimen en appeltjes, stond heerlijk te dampen. En wat het allerheerlijkst was, de gans sprong van de schaal en waggelde met een vork en mes in zijn rug over de grond. Hij kwam recht op het arme meisje af; toen ging het zwavelstokje uit en was alleen de dichte, koude muur er nog.

Het leed van het arme meisje wordt volledig onderkend, het gedode dier is er alleen als middel om haar behoeftes te bevredigen.

Dit patroon is de essentie van het diergebruik: individuele dieren worden niet benaderd als wezen met een eigen belevingswereld en met eigen belangen, maar uitsluitend als gebruiksvoorwerpen voor menselijke doeleinden. In een (tamelijk) lichte vorm zie je dit bij de chihuahua's van beroemdheden als Paris Hilton die vooral vanwege hun leuke uiterlijk en gedrag worden gekoesterd als coole accessoire. Veel grimmiger is het aan de orde bij dieren die zoals de gans van Andersen worden geslacht opdat hun lichaam kan dienen als grondstof voor maaltijden. Op een welhaast nog macaberdere manier zie je het principe aan het werk bij onaangename dierproeven. De meest extreme uitingsvorm treffen we aan bij stierengevechten en andere culturele genoegens waarbij het (vergeefse) gevecht om het eigen leven van het dier centraal staat. Maar het blijft steeds hetzelfde principe: dieren worden niet gezien als subjectieve wezens zoals wijzelf, maar als dingen waar we in allerlei opzichten plezier van kunnen hebben. Als middelen, niet als doel op zich.


Titus Rivas